Czym jest choroba afektywna dwubiegunowa?
Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) jest także określana zaburzeniami afektywnymi dwubiegunowymi. W zamierzchłych czasach opisywana była również jako psychoza maniakalno-depresyjna czy cyklofrenia. Jej przebieg ma charakter naprzemienny – u chorych występują epizody depresji, manii (lub hipomanii) a także okresy mieszane. Pomiędzy wspomnianymi zaostrzeniami choroba najczęściej przechodzi w remisję, kiedy chorzy nie odczuwają znaczących objawów. Szacuje się, że częstość jej występowania to aż 1-4% populacji (a więc więcej niż szacunkowe 1-2% celiakii), jednocześnie jest drugą w kolejności psychiatryczną przyczyną niezdolności do pracy. Najczęściej swoje początki ma przed 35 r.ż., a częste ataki odciskają piętno na różnych sferach życia chorego.
ChAD często współwystępuje z innymi jednostkami chorobowymi – najczęściej jest to otyłość* (nawet do 80% chorych), czy inne zaburzenia metaboliczne lub schorzenia będące ich skutkiem – zespół metaboliczny, dysfunkcje układu sercowo-naczyniowego, czy zaburzenia hormonalne. Biorąc pod uwagę te aspekty warto zastanowić się czy sposób żywienia może mieć wpływ na przebieg choroby podstawowej (ChAD), a także schorzeń współwystępujących.
*Nie należy zakładać, iż osoby cierpiące na ChAD tyją ze względu na nieprawidłowe nawyki żywieniowe! Może mieć to wpływ, jednak stosowana w leczeniu choroby farmakoterapia w istotny sposób przyczynia się do rozwoju nadmiernej masy ciała – stąd istotna jej kontrola i monitorowanie sposobu żywienia chorych!
Dieta w ChAD?
Z pomocą w tej materii przychodzi praca naukowców z Poznania, opublikowana w Psychiatrii Polskiej wraz z końcem 2017 roku. Przeprowadzili oni przegląd piśmiennictwa, próbując odpowiedzieć na pytanie zadane w tytule ich artykułu – „Czy dieta w chorobie dwubiegunowej ma znaczenie?”
Już w początkowej części pracy podkreśla się (za Beyer i Payne), że utrzymanie prawidłowej struktury i funkcji ośrodkowego układu nerwowego wymagana jest odpowiednia dostępność rozmaitych związków, pochodzących właśnie z żywności. Bez dowozu energii, składników pełniących rolę katalizatorów, kofaktorów i rozmaitych regulatorów, a także substancji budulcowych – nie ma mowy o zachowaniu zdrowia. Z tego też względu możemy domniemywać, iż interwencje terapeutyczne dotyczące prawidłowej, zbilansowanej i urozmaiconej diety mogą wywierać niebagatelny wpływ, zarówno na przebieg, jak również prewencję rozwoju chorób o podłożu psychicznym. W ostatnich latach wyłoniona została nawet nowa dziedzina wiedzy, zwana nutripsychiatrią, która to zajmuje się badaniem diety w leczeniu, przebiegu, a także powstawaniu zaburzeń na tle psychicznym.
Żywieniowa walka z epizodami depresji
Mimo, iż doniesień naukowych na temat wpływu sposobu odżywiania na rozwój i przebieg ChAD nie jest wiele – część wyników możemy starać się ekstrapolować z doświadczeń opisujących znaczenie diety na ryzyko rozwoju depresji (jako że epizody depresji są nieodłącznym elementem ChAD). W doświadczeniach z udziałem osób cierpiących na depresję zaobserwowano, że wdrożenie schematu dietoterapii obok klasycznej farmakoterapii w znaczny sposób zwiększało korzyści terapeutyczne. Obserwacje dotyczące znaczenia żywienia w minimalizacji objawów depresyjnych zostały potwierdzone w przeglądzie systematycznym randomizowanych badań klinicznych z roku 2015. Dotychczasowe prace kładą silny nacisk na śródziemnomorski schemat żywienia, jako element profilaktyki i zachowania zdrowia psychicznego.
Jako główne elementy diety śródziemnomorskiej uznaje się:
- wysokie spożycie świeżych warzyw i owoców
- konsumpcja pełnych zbóż z minimalizacją/wykluczeniem zbóż oczyszczonych i cukru rafinowanego
- wysokie spożycie ryb (w tym gatunków tłustych) i owoców morza
- niskie spożycie żywności wysokoprzetworzonej
- minimalizację spożycia tłuszczów nasyconych (oleje egzotyczne, tłuszcze zwierzęce)
- wysokie spożycie tłuszczów wielonienasyconych (oleje roślinne, ryby, orzechy) oraz jednonienasyconych (oliwki i oliwa, orzechy)
Jednocześnie literatura naukowa podkreśla, iż zachodni styl odżywiania, oparty o żywność wysokoprzetworzoną, znaczną konsumpcje czerwonego mięsa i tłuszczów przetworzonych (w tym o konfiguracji trans) oraz niemałą ilość cukrów rafinowanych, koreluje z istotnie wyższym ryzykiem rozwoju depresji i częstości występowania epizodów depresyjnych u pacjentów.
Aktywność fizyczna ma znaczenie
Nie bez znaczenia pozostaje także kwestia aktywności fizycznej, która poprzez usprawnienie procesu detoksykacji organizmu, jego dotlenienie oraz wpływ na produkcję endorfin i innych związków endokrynnie czynnych, zmniejsza ryzyko występowania depresji. Mimo, iż wyniki dotychczasowych prób nie dają jednoznacznej odpowiedzi – podkreśla się, iż aktywność fizyczna z pewnością nie zwiększa ryzyka, a najpewniej je zmniejsza (szczególnie w przypadku występowania ciężkiej depresji), przyczyniając się jednocześnie do redukcji śmiertelności, poprawy stanu zdrowia oraz minimalizowania częstości występowania innych schorzeń, głównie o podłożu metabolicznym. Biorąc pod uwagę, iż ChAD niezmiennie często przebiega z nadmierną masą ciała – włączenie aktywności fizycznej wydaje się być bardzo zasadnym i istotnym aspektem terapii.
W kolejnej części skupię uwagę na przeprowadzonych dotychczas próbach (mimo iż daleko im do ideału) dietoterapii wspomagającej pacjentów z ChAD.
Literatura:
https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/69890,choroba-afektywna-dwubiegunowa
http://www.psychiatriapolska.pl/uploads/onlinefirst/Lojko_PsychiatrPolOnlineFirstNr90.pdf
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25465596
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6335323/
Przeczytaj część drugą – KLIK
