Czym jest depresja, kogo dotyka i jak wpływa na organizm?
Depresja jest chorobą stanowiącą istotny problem społeczny dotykający nie tylko osoby nią dotknięte, ale także najbliższe otoczenie – współpracowników, członków rodzin. To najpowszechniejsze schorzenie psychiczne dzisiejszych czasów.
W przebiegu schorzenia upośledzeniu ulega zarówno zdrowie osoby chorej, ale także jej funkcjonowanie zawodowe i społeczne. Chorzy u których leczenie nie zostaje wdrożone lub okazuje się być nieskuteczne są w istotny sposób bardziej narażenie na rozmaite choroby i wcześniejszą śmierć. Osoby z depresją charakteryzuje aż 40-60% wyższe ryzyko przedwczesnego zgonu powiązanego z innymi niezdiagnozowanymi bądź nieleczonymi chorobami. Również toczący się często w organizmie chorych, przewlekły proces zapalny, obciąża ustrój i upośledza jego funkcjonowanie.
Depresja może dotknąć każdego – zarówno kobiety jak i mężczyzn, częściej dosięga jednak przedstawicielki płci pięknej (ryzyko życiowe u kobiet wynosi ok. 25%, u mężczyzn ok. 12%). Wiek zachorowania również nie jest stałą, choć ryzyko rośnie wraz z wiekiem (szczególnie u kobiet). Smuci i jednocześnie przeraża fakt bardzo rzadkiego zgłaszania się chorych do specjalisty. Zgodnie z dostępnymi danymi obserwuje się, iż pacjenci cierpiący na depresję często bywają u lekarzy pierwszego kontaktu, zgłaszają rozmaite zaburzenia somatyczne (niejednokrotnie ich przyczyną są właśnie zaburzenia psychoemocjonalne). Wg badań z 2007 nawet 23% pacjentów lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej cierpi na depresję, natomiast ok. ½ z nich nigdy nie usłyszy prawidłowej diagnozy i nie otrzyma prawidłowego leczenia. Nie wynika to z błędów lekarskich – owszem, czasem depresja nie zostanie u pacjentów rozpoznana lub postawiona diagnoza będzie błędna, jednak nie w tym leży główny problem. Polska wciąż trwa w Średniowieczu – osoby dotknięte chorobą psychiczną lub przebywające pod opieką poradni zdrowia psychicznego/lekarza psychiatry są stygmatyzowane, wykluczane ze społeczeństwa, obgadywane i określane mianem „świrów”. Z obawy przed takim traktowaniem, a także ze względu na brak poczucia choroby oraz stosunkowo trudny dostęp do specjalistów z dziedziny psychiatrii – znaczna część chorych nie dociera do nich. Jeśli zestawimy te fakty z doniesieniami mówiącymi o istotnie lepszej odpowiedzi na leczenie i szybszej remisji u chorych z szybko zdiagnozowaną i wcześnie leczoną depresją – nie wygląda to kolorowo.
Jakie są przyczyny depresji?
Oczywiście czynniki biologiczne wciąż pozostają głównymi „winowajcami” rozwoju zaburzeń depresyjnych. Zalicza się do nich przede wszystkim upośledzenie wychwytu oraz produkcji neurotransmiterów, przede wszystkim dopaminy, serotoniny oraz noradrenaliny. Nie bez wpływu pozostają inne czynniki, z kręgu psychologicznych, socjologicznych i fizycznych, jednak zhierarchizowanie ich pod względem istotności, powszechności i pierwotności występowania wydaje się być niemożliwe, głównie ze względu na ciągłość przeplatania się rozmaitych czynników i ich wzajemnego oddziaływania.
Do najistotniejszych czynników ryzyka zalicza się m.in.:
- Choroby somatyczne (szczególnie przewlekłe)
- Zespoły bólowe
- Uzależnienie (gł. od alkoholu)
- Zamieszkiwanie dużych miast/terenów gęsto zaludnionych
- Czynniki psychospołeczne (samotność, utrata pracy, bezdomność)
niskie nocne wydzielanie melatoniny - Niektóre cechy osobowości (nadwrażliwość na niepowodzenia, nadmierny krytycyzm względem samego siebie, nadmierna troska o innych)
- Dieta wysokoprzetworzona, bogata w tłuszcze o konfiguracji trans oraz nasycone kwasy tłuszczowe
- Niedobory witaminy B12, D i folianów
- Brak/niewielka ilość aktywności fizycznej
Predyspozycje genetyczne są podejrzewane, na co wskazuje wyższe ryzyko rozwoju choroby gdy jeden z rodziców ma depresję (10%), w przypadku występowania choroby u bliźniaka jednojajowego ryzyko wynosi aż 50%
Za czynniki ochronne przyjmowane są:
- Posiadanie dzieci
- Małżeństwo
- Dieta bogata w produkty nieprzetworzone, kwasy tłuszczowe omega-3, warzywa i owoce
- Regularna aktywność fizyczna
Epidemiologia depresji
Dane Światowej organizacji zdrowia, a także rodzime doniesienia naukowe dotyczące epidemiologii depresji nie napawają optymizmem. W badaniu” Epidemiologia zaburzeń́ psychiatrycznych i dostępność psychiatrycznej opieki zdrowotnej EZOP – Polska (EZOP)” oszacowano, iż ok. 13% dorosłej populacji Polski (18-64r.ż.) trapią zaburzenia nerwicowe i wahania nastroju, natomiast „skargi depresyjne” (objawów zbieżnych z tymi występującymi w depresji jednak niewystarczających dla postawienia takiej diagnozy) dotyczą 20-30% osób w wieku produkcyjnym
1% przedszkolaków wg WHO cierpi na depresję. Wśród uczniów Szkół Podstawowych odsetek jest już dwukrotnie wyższy (2%). W przypadku dzieci starszych i wkraczających w dorosłe życie (13-18r.ż.) już co piątego trapi depresja.
Objawy najpowszechniejszej choroby psychicznej
Na zakończenie dzisiejszego tekstu chciałbym napisać parę słów o objawach depresji. Do najczęstszych zalicza się:
- Zaburzenie odczuwania przyjemności i utrata radości życia. Obniżenie nastroju, uczucie wewnętrznej pustki
- Osłabienie zainteresowań, ograniczenie zdolności podejmowania działań – niechęć do działania, niechętne wstawanie z łóżka, ograniczenie/zaniechanie wykonywania czynności higienicznych, apatia
- myślenie depresyjne, a więc „widzenie w czarnych barwach” swojego dotychczasowego życia i przyszłości
- Odczuwanie lęku to nie typowy, jednak często występujący objaw. Najczęściej mówi się o lęku długo utrzymującym się i nieokreślonym
- Zaburzenia koncentracji, snu i uwagi oraz cyklu miesięcznego u kobiet
- Pogorszenie apetytu, libido
W dzisiejszym tekście to już wszystko, w kolejnych postaram się przybliżyć Wam informacje dotyczące prewencji rozwoju depresji, a także aktualnie stosowanych metod leczenia (tych konwencjonalnych, jak również nieco mniej standardowych).
Literatura:
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/depression
https://wyleczdepresje.pl/wp-content/uploads/2019/04/1.-Rekomendacje-odnosnie-profilaktyki-i-leczenia-depresji.pdf
https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/69882,depresja
