O adaptogenach wiemy i słyszymy zdecydowanie coraz więcej. To bardzo dobrze, ponieważ niejednokrotnie stosowanie naturalnych związków niesie za sobą znacznie więcej korzyści aniżeli tradycyjnie stosowanych farmaceutyków. Rośliny adaptogenne to takie, które wykazują normalizujący wpływ na organizm ludzki. Co istotne jednak, ich działanie nie powinno pobudzać ani blokować normalnych funkcji ustroju lecz umożliwiać organizmowi przystosowanie się do szeregu niesprzyjających czynników środowiska, takich jak: chłód, upał, pragnienie, głód, infekcja, promieniowanie jonizujące, niedostatek tlenu (hipoksja) czy duży wysiłek fizyczny. Rośliny, których działanie istotnie przyczynia się do wzmocnienia organizmu, zyskały nazwę „adaptogeny” także dlatego, że produkują i zawierają w sobie kompozycje substancji chemicznych pozwalających samej roślinie adaptować się do ekstremalnie niekorzystnych warunków środowiska, w jakim żyje. Trochę jakby „dzieliły się“ z nami swoją siłą.
Gotu Kola, inaczej zwaną wąkrotką azjatycką, jest cenioną rośliną medycyny ajurwedyjskiej, jednej z najstarszych metod leczenia zapoczątkowanej ponad 3000 lat temu w południowo-wschodniej Azji, a szczególnie w Indiach. Spotyka się ją w tropikalnych i subtropikalnych krajach południowo-wschodniej Azji – w Indiach, Chinach, Japonii, Malezji i Indonezji, a także w Afryce Południowej, w Australii, na Madagaskarze oraz w Ameryce Południowej i Środkowej. Najlepiej rośnie w rejonach wilgotnych, lecz spotyka się ją także w słonecznych miejscach w pobliżu kamieni lub kamiennych murów na wysokości do 700 m n.p.m. Nazwa rośliny ściśle związana jest z jej wyglądem. Centella wywodzi się od łacińskiego słowa centum, które oznacza liczbę sto i prawdopodobnie może odnosić się do obfitości liści rośliny. Jej wygląd i zawartość substancji aktywnych zależne są od warunków środowiska, w którym rośnie. W zasadzie cała roślina jest surowcem leczniczym: zarówno zielone, podkowiaste, pływające liście, grube, czerwone, masywne korzenie, jak i czerwone kwiaty oraz strąki z nasionami.
O Gotu Kola można by śmiało napisać kilkuset stronicową rozprawę. Wykazuje ona bowiem niezwykle wszechstronne działanie na organizm. Surowcem leczniczym są zarówno jej liście, jak i cała roślina wraz z korzeniami. Prekursorami wykorzystania jej dobroczynnych właściwości są lekarze indyjscy, którzy preparaty z Gotu Kola stosują zarówno zewnętrznie, jak i wewnętrznie w chronicznych owrzodzeniach, egzemach, łuszczycy, trądzie, a także w malarii oraz jako środek ogólnie wzmacniający [1]. Wielokierunkowe działanie farmakologiczne wąkrotki azjatyckiej oceniano różnymi testami modelowymi zarówno w warunkach in vitro, jak in vivo. W tym artykule chciałabym skupić się szczególnie na jej neuroprotekcyjnych i przeciwstresowych właściwościach.
Ochrona neuronów
Gotu Kola już od lat stanowi przedmiot badań wielu neuronaukowców na całym świecie, potwierdza to rosnąca w PubMed ilość danych. Szczególnie w kontekście zapobiegania chorobom psychicznym i innym schorzeniom dotykającym układ nerwowy. Stwierdzono, że wyciąg z wąkrotki zmniejsza tempo wytwarzania wolnych rodników i hamuje ekscytotoksyczność (proces uszkadzania neuronów przez glutaminian i podobne związki chemiczne). Wykazano także znaczne podwyższenie poziomu enzymów o działaniu antyoksydacyjnym (katalazy oraz dysmutazy ponadtlenkowej). Frakcja triterpenowa wyciągu z wąkrotki azjatyckiej wykazuje ochronny efekt wobec uszkodzonego glutaminianem hipokampu, co potwierdza jej właściwości hamowania procesów neurodegeneracyjnych [2]. Inna grupa badaczy analizowała także ochronne działanie kwasu azjatykowego oraz jego pochodnych (wydzielonych z Gotu Kola) na komórki korowe. Stwierdzono, że związki te wzmacniają komórkowy mechanizm obrony oksydacyjnej, przez co stają się efektywne w ochranianiu neuronów przed działaniem oksydacyjnym wywołanym nadmiarem glutaminianu [3].
Wąkrotka azjatycka słynie również z mocno udokumentowanego działania poprawiającego pamięć i koncentrację. Jak dowiedziono, aktywuje ona uwalnianie neurotroficznego czynnika pochodzenia mózgowego (BDNF) – białka, które pobudza proces powstawania nowych neuronów [4]. Przeprowadzone na zwierzętach doświadczenia wykazały ponadto korzystny wpływ wodnego wyciągu z Gotu Kola na rozwój komórek nerwowych i zwiększenie sprawności mózgu [5]. Udokumentowano także jej rolę w plastyczności synaptycznej i komunikacji między komórkami nerwowymi. Zaobserwowano wzrost długości dendrytów oraz zdolność odnowy aksonów pod wpływem wyciągu ze świeżych liści i ekstraktu z ziela tej rośliny [6, 7]. Idąc dalej – wyniki badań kilku grup naukowców dowiodły, że Gotu Kola wykazuje także działanie neuroprotekcyjne w kontekście chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera. W jej przebiegu dochodzi do powstawania złogów toksycznego β-amyloidu oraz wzrostu aktywności enzymów rozkładających acetylocholinę: acetylocholinoesterazy i butyrylocholinoesterazy. Dzięki przeprowadzonym na zwierzętach doświadczeniach wiemy już, że ekstrakt z wąkrotki istotnie zmniejsza przypadki śmierci neuronów, zapobiega tworzeniu się złogów β-amyloidu w hipokampie oraz zmniejsza kluczowy w rozwoju demencji – stres oksydacyjny. Zaobserwowano także spadek aktywności acetylocholinoesterazy oraz butyrylocholinoesterazy, enzymów kluczowych dla rozkładu niezbędnej dla utrzymania pamięci – acetylocholiny. Wyniki tych analiz wskazują na możliwość wykorzystania ekstraktu z wąkrotki w zapobieganiu rozwojowi choroby Alzheimera oraz obniżeniu neurotoksyczności β-amyloidu [8,9].
Prócz swoich właściwości neuroprotekcyjnych Gotu Kola wykazuje także działanie terapeutyczne po udarze mózgu. Ekstrakt z tej rośliny okazał się bardziej skuteczny w poprawie zdolności pamięciowych i poznawczych po udarze niż powszechnie stosowany kwas foliowy [10].
Dla spokoju i równowagi
Działanie neuroprotekcyjne tego adaptogenu to jednak nie wszystko. Wyciągi z wąkrotki azjatyckiej wykazują również udokumentowane działanie uspokajające, antydepresyjne, przeciwdrgawkowe i przeciwbólowe. Wykazano, że Gotu Kola zmniejsza spontaniczną aktywność u myszy i wydłuża czas snu zwierząt [11]. Ponadto badania porównujące działanie wyciągu wodnego z wąkrotki azjatyckiej i diazepamu (leku psychotropowego z grupy benzodiazepin) dowiodły, że wyciąg wodny ze wspominanego adaptogenu redukuje aktywność spontaniczną w takim samym stopniu jak diazepam. Ekstrakt z Gotu Kola zmniejszał także wywoływane u myszy drgawki. Poza tym efekt przeciwlękowy u myszy był łagodniejszy niż po benzodiazepinie [12].
-
Dodaj do koszyka
Tania wysyłka od 9,99 PLN! -
Dodaj do koszyka
Tania wysyłka od 9,99 PLN! -
Dodaj do koszyka
Tania wysyłka od 9,99 PLN!
Dawkowanie
Dawka ekstraktu, wyciągu lub suplementu z Gotu Kola uzależniona jest ściśle od schorzenia, na jakie ekstrakt ma działać. Dane podane w literaturze wskazują, że preparat o działaniu terapeutycznym powinien zawierać co najmniej 10% substancji czynnych, czyli triterpentynów [13]. Warto jednak nadmienić, że wąkrotka azjatycka wykazuje działanie pobudzające, z tego powodu nie powinna być przyjmowana w godzinach wieczornych.
Przeciwwskazania do stosowania
Przeprowadzone badania wykazały, że przyjmowanie preparatów z wąkrotki azjatyckiej w niskich dawkach przez okres maksymalnie sześciu miesięcy jest względnie bezpieczne, niemniej zaleca się zachowanie ostrożności, gdyż wysokie dawki są toksyczne i mogą prowadzić do uszkodzenia wątroby. Szczególną ostrożność należy zachować przy podawaniu preparatu dzieciom, kobietom w ciąży oraz karmiącym piersią. Gotu Kola nie powinno się łączyć z przyjmowaniem środków uspokajających takich jak benzodiazepiny. Wąkrotka azjatycka nie jest także polecana osobom z niskim ciśnieniem tętniczym krwi [13].
Gotu Kola to adaptogen idealny dla osób zestresowanych, zmagających się z wysokim kortyzolem, żyjących w ciągłym pędzie i chronicznym stresie, poddanych dużej presji. Przyda się każdemu, kto z jednej strony potrzebuje wyciszenia, zredukowania napięcia i roztargnienia; z drugiej zaś – skupienia się, koncentracji i zwiększenia „ostrości” umysłu.
Źródła:
1. Sushma T., Sangeeta G., Gambir I.S. Centella asiatica: a concisse drug review with probable clinical uses. J Stress Physiol Biochem 2011; 7: 39–44.
2. Incandela L., Belcaro G., Cesarone M.R. i wsp. Treatment of diabetic microangiopathy and edema with total triterpenic fraction of Centella asiatica: a prospective, placebo-controlled randomized study. Angiology 2001; 52(Suppl. 2): 27–31
3. Ramanathan M., Sivakumar S., Anandvijayakumar P.R. i wsp. Neuroprotective evaluation of standardized extract of Centella asiatica in monosodium glutamate treated rats. Indian J Exp Biol 2007; 45(5): 425–31.
4. Lee M.K., Kim S.R., Sung S.H. i wsp. Asiatic acid derivatives protect cultured cortical neurons from glutamateinduced excitotoxicity. Res Commun Mol Pathol Pharmacol 2000; 108 (1–2): 75–86.
5. Husnul Khotimah, Sutiman B. Sumitro, Mulyohadi Ali, M. Aris Widodo. Standardized Centella Asiatica Increased Brain- Derived Neurotrophic Factor and Decreased Apoptosis of Dopaminergic Neuron in Rotenone-Induced Zebrafish. „GSTF Journal of Psychology“ 2015.
6. Mohandas Rao K.G., Muddanna Ra, Gurumadhava Rao S. Centella asiatica (L.) leaf extract treatment during the growth spur period enhances hippocampal CA3 neuronal dendritic arborization in rats. Evid-Based Complement Alternat Med 2006; 3: 349–57.
7. Soumyanath A., Zhong Y.P., Gold S.A. i wsp. Centella asiatica accelerates nerve regeneration upon oral administration and contains multiple active fractions increasing neurite elongation in vitro. J Pharm Pharmacol 2005; 57: 1221–9.
8. Dhanasekaran M., Holcomb L.A., Hitt A.R., Tharakan B., Porter J.W., Young K.A., Manyam B.V. Centella asiatica extract selectively decreases amyloid beta levels in hippocampus of Alzheimer’s disease animal model. Phytother Res. 2009 Jan; 23(1): 14–9.
9. Mook-Jung I.,Shin J.E., Yun S. i wsp. Protective effects of asiaticoside derivatives against beta-amyloid neurotoxicity. J Neurosci Res 1999; 58(3): 417–25.
10. Orhan I.E., Atasu E., Senol F.S. i wsp. Comparative studies on Turkish and Indian Centella asiatica (L.) Urban (Gotu kola) samples for their enzyme inhibitory and antioxidant effects and phytochemical characterization. Ind Crops Prod 2013; 47: 316–22.
11. Farhana K.M., Malueka R.G., Wibowo S., Gofir A. Effectiveness of Gotu Kola Extract 750 mg and 1000 mg Compared with Folic Acid 3 mg in Improving Vascular Cognitive Impairment after Stroke. Evidence-based Complementary and Alternative Medicine: eCAM. 2016; 2016: 2795915.
12. Cheng C.L., Guo J.S., Luk J., Koo M.W. The healing effects of Centella extract and asiaticoside on acetic acid induced gastric ulcers in rats. Life Sci. 2004 Mar 19; 74(18): 2237–49.
13. Gohil K.J., Patel J.A., Gajjar A.K. Pharmacological Review on Centella asiatica: A Potential Herbal Cure-all. Indian Journal of Pharmaceutical Sciences. 2010; 72(5): 546–556. doi:10.4103/0250-474X.78519.
