W ostatnich dekadach udało się w znacznej mierze zrozumieć, jak ludzki mózg zmienia się pod wpływem nauki, nabierania doświadczenia oraz jak zmienia się jego architektura nawet u osób dojrzałych. W wyniku tego rozwoju wiedzy świat nauki zmienił swoje wyobrażenie na temat mózgu – z zaawansowanej, ale statycznej struktury na żywą sieć ścieżek, które współpracują ze sobą. To pozwoliło również poznać zjawisko neuroplastyczności.
Jest kilka momentów w życiu, w których mózg jest bardziej plastyczny i są to pierwsze lata życia. Co się jednak dzieje z plastycznością mózgu w kolejnych latach? Długi czas sądzono, że starzenie się idzie w parze z postępującym wiekiem, ale pewne wyjątki wykluczyły tą tezę.
EKSPERYMENT
Naukowcy długo szukali sposobu na zbadanie tego zjawiska, aż natknęli się na idealną grupę tematyczną – były to zakonnice. I tak rozpoczęto eksperyment bazujący na 678 katolickich zakonnicach, w którym próbowano ustalić, czy można dopatrzyć się wczesnych objawów choroby Alzheimera i jakie przypadki mają największe szanse na zachorowanie. Zakonnice były względnie zbliżone do siebie pod istotnymi dla badania kwestiami, które mogą wpływać na rozwój demencji: środowisko, brak historii stosowania używek, brak ciąży i wiele innych. Badanie to miało na celu opracowanie pomysłu, jakimi sposobami pracy mózgu możemy zatrzymać rozwój demencji. Im więcej zasobów poznawczych mamy, które budujemy przez całe życie nabywania nawyków, tym bardziej chronieni jesteśmy przed rozwojem chorób neurodegeneracyjnych. Co więcej, okazało się, że pozytywne wspomnienia pochodzące z młodzieńczych lat badanych zakonnic prawdopodobnie wraz z aktywnością mózgu korelowały, aby te osoby mogły przeżyć średnio 10 lat dłużej w zdrowiu.
NARZĘDZIA ĆWICZĄCE MÓZG
Należy zauważyć, że ludzie, którzy starzeją się w zdrowiu i żyją długo, a przy tym produktywnie, mają pewne wspólne cechy. Jeśli jednak te cechy nie są dla kogoś naturalne, to czy może je zaadaptować i zacząć czerpać należyte benefity? Lub też inaczej mówiąc, czy możemy poprawić funkcje mózgu, czy jedynie powstrzymać ich spadek? Dane w tej kwestii są bardzo mieszane.
Istnieją na rynku marki, który produkują narzędzia do treningu mózgu i sprzedają je twierdząc, że uczynią odbiorcę mądrzejszym. Są to gry wideo, które rzekomo ukierunkowane są na rozwój funkcji poznawczych, takich jak choćby pamięć robocza i funkcja wykonawcza. Wiele ludzi wierzy w działanie tych gier i wydaje na takie gry swoje ciężko zarobione pieniądze. Pytanie brzmi: czy są one lepsze niż inne sposoby, jak ćwiczenia fizyczne lub nauka nowego języka? Firmy i naukowcy stojący za produkcją tych gier odpowiadają twierdząco, twierdząc, że podobnie jak konkretne grupy mięśniowe potrzebują konkretnych ćwiczeń do ich rozwoju, tak samo mózg potrzebuje odpowiednich bodźców dla rozwoju danych parametrów.
Aby ocenić skuteczność takich gier należy spojrzeć na to w odpowiedni sposób. Przede wszystkim grając w coś cały czas, stajemy się coraz lepsi w tej konkretnej grze, szczególnie jeśli stawia nam ona poprzeczkę coraz wyżej. Ale czy bycie coraz skuteczniejszym w grze wideo sprawi, że będziemy na co dzień zapamiętywać więcej informacji, jak np. pokaźna lista zakupów lub kwestie wypowiedziane przez naszego rozmówcę? Poruszamy tu kwestię bliskiego i dalekiego transferu oraz różnic pomiędzy nimi. Bliski transfer odnosi się do korzyści w zadaniach bardzo zbliżonych do tych, które miały miejsce np. w grze wideo. Daleki transfer to zaś złożone korzyści wynikające z konkretnego treningu mózgu. Czy granie w specjalnie zaprojektowane gry wideo pozwala osiągać taki rezultat?
W 2014 roku 70 kognitywistów i neuronaukowców podpisała dokument na podstawie Uniwersytetu Stanforda, który głosił następujący wniosek: tezy głoszone na temat gier mających trenować mózg są przesadzone i mylące.
Oczywiście, ćwiczenie danych umiejętności, jak gra na pianinie, mowa w języku obcym, czy też gra bazująca na pracy pamięci roboczej będą poprawiać uzyskiwane wyniki w konkretnym dla siebie zadaniu i czasem będą też zauważalne w zbliżonej czynności. Niektóre badania wykazują, że zyski są trwałe lub długowieczne, inne zaś, że korzyści są chwilowe i w zasadzie tak długo utrzymywane, jak długo trwa praktyka. Problem polega na tym, że gry kognitywne nie przekładają się na długotrwałe korzyści i jakkolwiek zapobiegać mogą demencji.
Jednak, co ciekawe, okazuje się, że osoby starsze mogą uczyć się nowych umiejętności. Po prostu nie widać przekonujących dowodów na to, że nauka tych umiejętności ma wymierny wpływ na szerszy wachlarz umiejętności, które są istotne w realnym świecie i że taka forma treningu mózgu ogólnie promuje jego zdrowie.
-
Dodaj do koszyka
Tania wysyłka od 9,99 PLN! -
Dodaj do koszyka
Tania wysyłka od 9,99 PLN! -
Dodaj do koszyka
Tania wysyłka od 9,99 PLN!
BADANIA NA TEMAT GIER KOGNITYWNYCH
Aby ocenić czy dany model treningu buduje zasoby poznawcze ogromne znaczenie ma model zaprojektowanego badania. Naukowcy prowadzący badania nad grami kognitywnymi zawierającymi w swoich testach grupę kontrolną, która nie podlegała szkoleniu, oraz grupę przeszkoloną w wykonywaniu danego rodzaju zadania, uważają że gry nie wpływają w sposób korzystny na daną umiejętność, co wynika z dalszego porównania pomiędzy grupami, które nie wykazuje większych różnic. Natomiast jeśli grupa została poinformowana o tym, że test polega na poprawie ich koncentracji, a sam test polega na sprawdzeniu ich zdolności do skupiania uwagi można zauważyć różnicę względem grupy kontrolnej. Różnica ta wynika z motywacji tych osób, co stanowi część efektu. I być może efekt ten wynika ze zmiany strategii tych osób, które zamiast pracować nad koncentracją, szukają sposoby po prostu jak „pokonać test”. Strategia ta zmienia się w zależności od czynników motywacyjnych, co może wyjaśniać cały efekt.
Problem polega jednak na tym, że ta strategia może być specyficzna jedynie dla danego rodzaju testu i wcale nie przekłada się na realne życie, a na tym właśnie polegać mają korzyści z gier kognitywnych, które mają poprawiać sprawność umysłu w codziennych zadaniach, a nie jedynie w samej grze.
Istnieją dowody na to, że osoby o silnych więziach społecznych i aktywnie uczące się oraz praktykujące swoją wiedzę są bardziej rozwinięte pod kątem funkcji kognitywnych, niż osoby, które spędzają czas samotnie większość swojego czasu lub wykonują bierne czynności lub też prowadzą siedzący tryb życia. Pomimo tego wiele osób starszych twierdzi, że czuje się lepiej dzięki grom kognitywnym, co może wynikać z efektu placebo lub poczucia zadowolenia, że robią coś dla siebie, ale mającego się nijak do potencjału kognitywnego mózgu. Nie ma nic złego w graniu w gry, jeśli przynoszą radość, ale dopóki nie odbywa się to kosztem korzystania z życia.
MÓZG A ĆWICZENIA FIZYCZNE
Regularne ćwiczenia fizyczne mogą poprawić przepływ krwi w całym ciele, w tym w mózgu, gdzie podaż tlenu i składników odżywczych odgrywają ogromną rolę w jego pracy. Wykazano, że taki trening, gdy praktykowany regularnie, podnosi zdolność do podejmowania decyzji, koncentrację i niektóre aspekty pamięci. Co więcej pomaga załagodzić utratę funkcji poznawczych u osób z ryzykiem chorób neurodegeneracyjnych.
Porównując ćwiczenia fizyczne z treningiem mózgu w kontekście poprawy zdolności poznawczych – efekty są zbliżone. Plusem treningu ciała jest jednak to, że w przeciwieństwie do aktywności umysłowej, która zazwyczaj związana jest z brakiem ruchu, poprawia również stan ciała i układu sercowo-naczyniowego, co przyczynia się do utrzymania fizycznego zdrowia.
Podsumowując, mitem jest, że gry kognitywne usprawnią pracę Twojego mózgu. Prawdą natomiast jest, że tego typu gry sprawią iż będziesz lepszy(a) w samej grze, lecz prawdopodobnie bez przełożenia na codzienne zajęcia, jakie podejmuje Twój mózg. Natomiast ćwiczenia fizyczne sprawią, że Twoje ciało będzie lepiej ukrwione, a w tym mózg, co przełoży się na jego wyższą produktywność.
Referencje:
1. Colzato LS, van den Wildenberg WP, Zmigrod S, Hommel B. Action video gaming and cognitive control: playing first person shooter games is associated with improvement in working memory but not action inhibition. Psychol Res. 2013 Mar;77(2):234-9. doi: 10.1007/s00426-012-0415-2. Epub 2012 Jan 22.
2. Julia Karbach, Paul Verhaeghen. Making working memory work: A meta-analysis of executive control and working memory training in younger and older adults. Psychol Sci. 2014 Nov; 25(11): 2027–2037.
3. Max Planck Institute for Human Development and Stanford Center on Longevity. A Consensus on the Brain Training Industry from the Scientific Community.
4. Roig M, Nordbrandt S, Geertsen SS, Nielsen JB. The effects of cardiovascular exercise on human memory: a review with meta-analysis. Neurosci Biobehav Rev. 2013 Sep;37(8):1645-66. doi: 10.1016/j.neubiorev.2013.06.012. Epub 2013 Jun 24.
5. Bavelier D, Davidson RJ. Brain training: Games to do you good. Nature. 2013 Feb 28;494(7438):425-6. doi: 10.1038/494425a.
