Margaryna często gości na stołach, jako no. smarowidło do porannych kanapek. Oliwa z oliwek – pomimo pewnej świadomości pośród społeczeństwa, że jest zdrowym produktem, raczej stosowana regularnie tylko przez bardziej świadome osoby. Czy zatem osoby bardziej ceniące walory smakowe i wygodę (no bo jak posmarować kanapkę oliwą?) faktycznie coś tracą sięgając po margarynę zamiast po oliwę z oliwek, która jest potencjalnie zdrowszą alternatywą? Czy realnie przekłada się to na zdrowie i życie codzienne?
Codzienne funkcjonowanie w dużej mierze zależy od tego, jak pracuje nasz mózg – mamy lepsze samopoczucie, większą motywację do działania, ciężej wyprowadzić nas z równowagi emocjonalnej. Spożycie odpowiednich kwasów tłuszczowych ma znaczenie, jak funkcjonuje nasz mózg – a ten składa się w przeważającej mierze z tkanki tłuszczowej, bo aż z 60% [1]. Zawarte w margarynie profile kwasów tłuszczowych znacząco różnią się od tych, które znajdują się w oliwie z oliwek – a z tego z kolei wynikają też różnice we wpływie na charakterystykę pracy ludzkiego mózgu wynikającą ze spożycia tych produktów pokarmowych. Jakie to różnice? O tym w dalszej części artykułu.
MARGARYNA, OLIWA Z OLIWEK A DEPRESJA
Istnieją przesłanki by sądzić, że depresja przytrafiałaby się rzadziej pośród populacji, gdyby osoby stosujące margarynę przerzuciły się na oliwę z oliwek – taki wniosek wyciągnęli badacze na podstawie swoich prac naukowych na 5 tysiącach ludzi, których monitorowali przez okres 10 lat [2]. Z ich badania wynika, że regularne spożycie oliwy z oliwek zmniejsza szanse na wystąpienie depresji, gdzie ryzyko to rośnie w przypadku osób regularnie spożywających margarynę.
Depresja w ostatnim stuleciu stała się prawdziwą epidemią, co być może wynika z rosnącej świadomości związanej z tym zaburzeniem zdrowia psychicznego. Jest w zasadzie tak często diagnozowana, jak choroby pokroju cukrzycy czy reumatyzmu. Według obecnie prowadzonych prac obserwacyjnych, około 10-15% osób żyjących na zachodzie globu ma objawy depresji.
Jedna z teorii mówi, że depresja jest konsekwencją zwiększonego spożycia kwasów tłuszczowych wielonienasyconych, które znajdziemy między innymi w margarynie. Kwasy tłuszczowe omega-6 są zdrowe dla naszego serca, naczyń krwionośnych, a na pewno znacznie bardziej niż kwasy tłuszczowe nasycone, jak te w krowim maśle, stąd przemysł spożywczy zaczął wykorzystywać je w coraz większej gamie produktów. Problem polega na tym, że kwasy tłuszczowe omega-6 są też źródłem prozapalnych czynników, jak prostaglandyny. Poza tym, kwasy tłuszczowe omega-6 w pewnym stopniu konkurują z kwasami tłuszczowymi omega-3 o te same enzymy, które je przetwarzają. Komórki mózgowe potrzebują kwasów tłuszczowych omega-3 – które znajdziemy np. w rybach, zwłaszcza większe ilości w bardziej tłustych gatunkach – aby mogły prawidłowo funkcjonować. Zarówno nadmiar czynników o charakterze zapalnym dla naszego organizmu, jak i obniżona względem potrzeb dostępność kwasów tłuszczowych omega-3 prawdopodobnie przyczyniają się do nieprawidłowości zachodzących w mózgu, które sprzyjają powstawaniu depresji.
Jednonienasycone kwasy tłuszczowe (omega-9), znajdujące się w znacznej ilości w oliwie z oliwek, sprzyjają zdrowiu sercowo-naczyniowemu, podobnie zresztą jak kwasy tłuszczowe omega-6. Z tą różnicą, że nie zwiększają ilości procesów zapalnych w organizmie i nie redukują użycia kwasów tłuszczowych omega-3.
W swoim badaniu naukowcy wykorzystali kwestionariusz, aby dowiedzieć się, ile tłuszczów nasyconych, omega-6 i omega-9 zjadało 5 tysięcy Amerykanów każdego dnia. Następnie naukowcy podzielili badanych na 3 grupy. Pierwsza z nich charakteryzowała się niskim spożyciem kwasów tłuszczowych nasyconych, a trzecia wysokim. Kolejnym etapem było 10 lat obserwacji spożycia kwasów tłuszczowych przez te osoby. Dopatrzono się, że u mężczyzn wysokie spożycie kwasów tłuszczowych omega-6 prawie podwaja prawdopodobieństwo pojawienia się depresji. Pośród kobiet efekt ochronny wysokiego spożycia kwasów tłuszczowych omega-9 był statystycznie istotny, gdzie u mężczyzn również taki związek istniał, ale na tyle niewielki, że uznano go nieistotnym statystycznie.
MARGARYNA A ROZWÓJ UMYSŁOWY DZIECKA
Jak się okazuje, wysokie spożycie margaryny może upośledzać rozwój umysłowy dzieci. Jak wynika z badania na prawie 900 dzieciach żyjących w Nowej Zelandii, te które często spożywały margarynę odznaczały się niższą inteligencją [3]. Posłużono się kwestionariuszem, aby zweryfikować jak grupa dzieci żywiła się na przestrzeni 7 lat, jakie produkty obfite w kwasy tłuszczowe spożywały i jak to dalej rzutowało na rozwój ich inteligencji (na podstawie specjalnie zaprojektowanego testu na IQ). Spożycie margaryny ujemnie korelowało z rozwojem umysłowym dzieci, natomiast wyższe spożycie płatków i pieczywa powiązane było w sposób dodatni. Ta druga korelacja została jednak skorygowana przez naukowców na podstawie wykształcenia i dochodów rodziców, w konsekwencji czego zanikła… jednak negatywny wpływ margaryny na poziom IQ dzieci pozostał. Dzieci, które spożywały margarynę rzadziej, niż raz dziennie, uzyskały średnio o 4 punkty lepszy wynik w testach. Naukowcy podejrzewają, że czynnikiem, który negatywnie wpływał na rozwój umysłowy dzieci, były zawarte w margarynie kwasy tłuszczowe typu trans, a zwłaszcza w tych tańszych.
DEMENCJA A SPOŻYCIE OLIWY Z OLIWEK
Jak wynika z pewnego badania, ludzie którzy spożywają duże ilości oliwy z oliwek mają mniejsze szanse na rozwinięcie się u nich starczej demencji czy choroby Alzheimera [4]. Aby sprawdzić, jaki wpływ ma spożycie oliwy z oliwek na spadek funkcji mózgu, badacze podawali sześciomiesięcznym myszom – u których wprowadzono modyfikację genetyczną, która predysponowała je do rozwoju choroby Alzheimera – standardową paszę lub wzbogaconą o oliwę z oliwek z pierwszego tłoczenia (czyli wysokiej jakości). Spożycie kcal w obu grupach gryzoni było takie samo, co jest istotne, gdyż otyłość mogłaby predysponować myszy bardziej do spadku funkcji mózgu i tym samym zaburzyłoby to wiarygodność wyników.
Myszy miały wykonać test pod postacią pływania w akwarium. Za pierwszym razem ustawiono im platformę tuż pod powierzchnią wody, gdzie gryzonie mogły odpocząć. Kiedy myszy znalazły platformę, naukowcy wyjęli myszy z wody i włożyli z powrotem po upłynięciu pewnego czasu. Celem była weryfikacja czy myszy pamiętają, gdzie ostatnim razem znalazły platformę.
Po upływie sześciu miesięcy, badacze dodatkowo sprawdzili mózgi myszy pod kątem rozwoju klasycznych wskaźników choroby Alzheimera. Zauważono, że myszy spożywające oliwę z oliwek miały znacznie mniejszą ilość stanów zapalnych w mózgu, a przy tym autofagia była na znacznie lepszym poziomie, co pozwoliło im zachować pamięć, integralność synaptyczną i uchować przed patologicznymi zmianami, które wywołałyby chorobę Alzheimera, jak miało to miejsce u myszy żywiących się standardową karmą.
PODSUMOWANIE
Starcie oliwy z oliwek z margaryną, to jednogłośna wygrana tej pierwszej. Rozwój inteligencji, stabilność emocjonalna, a także szanse na rozwój demencji są w dużym stopniu związane z produktami spożywczymi, jakie konsumujemy. Spożycie kwasów tłuszczowych znajdujących się w margarynie nie należy do korzystnych dla zdrowia naszego mózgu, a wręcz może szkodzić. Inaczej sprawa ma się z oliwą z oliwek, która ma szereg korzyści dla naszego zdrowia, np. zmniejsza szansę na rozwój patologicznych zmian w mózgu. Czy dalej masz chęć posmarować swoją kanapkę margaryną?
Ref:
1. Chang CY, Ke DS, Chen JY. Essential fatty acids and human brain. Acta Neurol Taiwan. 2009 Dec;18(4):231-41.
2. Wolfe AR Ogbonna EM, Lim S, Li Y, Zhang J. Dietary linoleic and oleic fatty acids in relation to severe depressed mood: 10 years follow-up of a national cohort. Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. 2009 Aug 31;33(6):972-7. doi: 10.1016/j.pnpbp.2009.05.002. Epub 2009 May 6.
3. Reremoana F.Theodore […] Dietary patterns and intelligence in early and middle childhood. Intelligence Volume 37, Issue 5, September–October 2009, Pages 506-513.
4. Lauretti E, Iuliano L, Praticò D. Extra-virgin olive oil ameliorates cognition and neuropathology of the 3xTg mice: role of autophagy. Ann Clin Transl Neurol. 2017 Jun 21;4(8):564-574. doi: 10.1002/acn3.431. eCollection 2017 Aug.
