Utrzymujący się stres nie ma żadnych, pozytywnych skutków w kontekście funkcjonowania organizmu. To wydaje się już jasne i szczęśliwie często podkreślane. Wiadomo także już, że wysokie, utrzymujące się stężenie kortyzolu powoduje ogromny dysbalans na poziomie hormonów płciowych i zaburzenia w funkcjonowaniu funkcji rozrodczych. Przykładowo, podwyższone stężenie tego “hormonu stresu” (hiperkortyzolemia) uniewrażliwia przysadkę mózgową na działanie gonadoliberyny oraz jajników na hormon luteinizujący (LH). Gonadoliberyna, będąc niejako “matką” hormonów płciowych stymuluje wydzielanie gonadotropin (LH i FSH) i dotyczy to zarówno kobiet jak i mężczyzn. W skrócie rzecz ujmując, ograniczenie uwalniania LH, folikulotropiny (FSH) i estrogenów, powoduje wydłużenie fazy folikularnej, przez co cykl miesiączkowy staje się nieregularny i przedłużony oraz zmniejszy się prawdopodobieństwo wystąpienia owulacji. Dlatego też jednym z objawów chronicznego stresu jest zahamowanie występowania miesiączki. Analogiczna reakcja na długotrwałą hiperkortyzolemię występuje u mężczyzn – zahamowanie wydzielania gonadotropin, skutkuje obniżeniem wydzielania testosteronu i zwolnieniem wytwarzania plemników [1].
Dlaczego tak się dzieje? Otóż sprawa jest nad wyraz prosta.
Organizm dotknięty przewlekłym stresem musi dokonać pewnego rodzaju “wyboru”. Ciało zawsze będzie chciało buforować skutki nadmiaru stresu, ponieważ nieustannie dąży do równowagi i zdrowia. Biochemia organizmu nie zawsze jednak może dostarczyć wystarczająco „dużo wszystkiego”, by dobrze działać. Gdy tak się dzieje, musi ustalić sobie jakieś priorytety. Jeśli kończą nam się zapasy hormonów płciowych, stresu lub oba rodzaje, a nie ma wystarczającego materiału, by wyprodukować oba rodzaje – organizm wybiera hormony stresu. Kortyzol może zostać wytworzony z progesteronu. Niestety, nie działa to w drugą stronę – kortyzol nie może zostać zamieniony w progesteron. Gdy znajdujemy się pod wpływem długotrwałego stresu, wszystkie dostępne zasoby przenoszone są do wspierania reakcji stresowej zamiast reprodukcyjnej!
Powoli uszczuplamy zapasy zarówno hormonów płciowych, jak i hormonów stresu, co w konsekwencji wpływa niezwykle negatywnie na działanie nadnerczy. Organizm zajęty ciągłym wytwarzaniem kortyzolu nie jest w stanie produkować wystarczających ilości hormonów płciowych. Ponieważ wszystkie te hormony – estrogen, progesteron, DHEA i kortyzol – produkowane są bezpośrednio lub pośrednio w nadnerczach i jajnikach, gruczoły te wystawione są na przeciążenie.
Dehydroepiandrosteron – DHEA
Jest produkowanym z cholesterolu prekursorem hormonów, wytwarzanym w nadnerczach. W sytuacji kumulującego, przedłużającego się stresu poziom DHEA drastycznie spada – tak jak wspomniałam w sytuacji zagrożenia nadnercza zajęte są głównie produkcją kortyzolu. DHEA służy jako bufor, balans na zwiększony poziom kortyzolu w organizmie. Jest to związek łatwo przekształcany w estrogeny i testosteron, podobnie działają oksytocyna oraz prolaktyna – niwelują skutki nadmiaru kortyzolu. Szacuje się, że DHEA zmniejsza się nawet o 80% w okresie dorosłości. Nie dotyczy to tylko osób w podeszłym wieku. Młodzi dorośli mogą cierpieć z powodu deficytu DHEA, ponieważ poziom tego hormonu zaczyna spadać około 30 roku życia [2].
Podwyższenie ilości DHEA we krwi działanie przeciwdepresyjne.
Wykazano, że podawanie preparatów z DHEA pomaga cierpiącym na depresję. Pacjenci odczuwają poprawę samopoczucia nawet w pierwszym tygodniu leczenia – DHEA wpływa bowiem na te same receptory w mózgu, na które oddziałują leki przeciwlękowe (benzodiazepiny), stosowane w leczeniu depresji [3].
Jakie dodatkowe korzyści niesie DHEA?
Może odpowiadać za przypływ energii, witalność, poprawę sprawności seksualnej [4,5].
Hormon ten może także korzystnie wpływać na gęstość kości [6].
Kiedy suplementować DHEA? Norma DHEA
Jak w przypadku każdej suplementacji, rozsądnie byłoby sprawdzić jego poziom w organizmie. Przed oddaniem krwi do badania nie trzeba być na czczo, ale badanie poziomu DHEA powinno wykonywać się rano, bo hormon ten największą aktywność wykazuje w godzinach porannych. Jeśli badanie ma na celu oznaczenie DHEA-SO4 (siarczan, powstający z DHEA), można wykonać badanie o dowolnej porze dnia, ponieważ hormon ten wykazuje stałe stężenie dobowe w surowicy krwi.
Norma DHEA w surowicy krwi zdrowego człowieka wynosi od 7 do 31 nmol/l (200-900 ng/dl). Norma DHEA-SO4 waha się od 2 do 12 µmol/l (75-470 µg/dl) i różni się nieco w zależności od płci.
Chociaż za bezpieczne uważa się dawki 10-500 mg, DHEA najczęściej przyjmuje się w zakresie 25-50 mg na dobę [3,7]. Co istotne, suplementy DHEA nie powinny być przyjmowane przez osoby z nowotworami o podłożu hormonalnym – związane z hormonami płciowymi (nowotwory piersi, jąder itp.) [8].
Jak w przypadku wszystkich przyjmowanych hormonów – przez rozpoczęciem przyjmowania DHEA najbezpieczniejszym posunięciem będzie konsultacja z lekarzem.
Źródła:
1. Pasquali R. The hypothalamic-pituitary-adrenal axis and sex hormones in chronic stress and obesity: pathophysiological and clinical aspects. Ann N Y Acad Sci. 2012;1264(1):20–35.
2. Celec P, Stárka L. Dehydroepiandrosterone – is the fountain of youth drying out? Physiol Res. 2003;52(4):397-407; Arlt W. Dehydroepiandrosterone and ageing. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab. 2004 Sep;18(3):363-80. Review.
3. Peixoto C i wsp. Dehydroepiandrosterone (DHEA) for Depression: A Systematic Review and Meta-Analysis. CNS Neurol Disord Drug Targets. 2018;17(9):706-711.
4. Genazzani i wsp. Effect of 1-year, low-dose DHEA therapy on climacteric symptoms and female sexuality. Climacteric. 2011 Dec;14(6):661-8.
5. Reiter W i wsp. Dehydroepiandrosterone in the treatment of erectile dysfunction: a prospective, double-blind, randomized, placebo-controlled study. Urology. 1999 Mar;53(3):590-4; discussion 594-5.
6. von Mühlen D i wsp. Effect of dehydroepiandrosterone supplementation on bone mineral density, bone markers, and body composition in older adults: the DAWN trial. Osteoporos Int. 2008 May;19(5):699-707.
7. Elraiyah T i wsp. Clinical review: The benefits and harms of systemic dehydroepiandrosterone (DHEA) in postmenopausal women with normal adrenal function: a systematic review and meta-analysis. J Clin Endocrinol Metab. 2014 Oct;99(10):3536-42.
8. Rutkowski K i wsp. Dehydroepiandrosterone (DHEA): hypes and hopes. Drugs. 2014 Jul;74(11):1195-207.
Sprawdź, jak testosteron działa na kobiety!
